تحلیل مفهوم شناختی - فرهنگی توسعه و تکنولوژی
برای تحلیل یک مفهوم بهتر آن است که ریشه آن لغت و نیز لغات متضاد آن را مورد بررسی قرار دهیم. به همین منظور لازم است اشاره کنیم که واژه لاتین فرهنگ به معنای امروزی یعنی culture ، ریشه در واژه کشاورزی یعنی agriculture دارد. Agriculture در برابر nature قرار دارد. Nature به معنای زمینی است که با طی روند طبیعی خود بوجود امده است بدون دخالت انسان. اما agriculture که به معنای کشاورزی است دقیقا متضمن دخالت انسان در زمین است. اساسا agriculture بدون دخالت انسان در زمین معنای خود را به کلی از دست می دهد.عملیات کشاورزی در حقیقت صحنه ای می آفریند که حاصل دخالت انسان در بستر طبیعی ماقبل آن (صحنه) است.
همانطور که قبلا اشاره شد، فرهنگ یا culture نیز ریسشه در همین کلمه یعنی agriculture دارد. Culture به معنای مجموعه ای از باورها ، هنجارهای رفتاری و ارزشهاسیت که محصول فعالیت های ذهنی انسان اند و تکنولوژی (نه به معنای مطلق بلکه به معنای مصطلح امروزین و آنچه محصول تمدن غرب بعد از رنسانس است) در حقیقت حاصل فعالیت عملی انسان. این دو دسته فعالیت رابطه لازم و موم بایکدیگر دازند یعنی فعالیت های فکری و عملی. چرا که محصول عملی خاصزمینه فکری همان عمل خاص را نیاز دارد. منظور، آنکه ممکن است در ملل مختلف یک عمل واحد محصولات مختلف تولید کند فلذا محصولی خاص در یک جامعه متکی است بر فرهنگ غالب بر آن جامعه و عمل . نکته شایان توجه آنکه این عملها از هر جامعه ای به جامعه دیگر منتقل شود فرهنگ غالب خود را به مقصد، منتقل می سازد. این یک اصل کلیدی است
نمونه مبَیِّن این اصل، اختراع باروت است در شرق و غرب عالم است. که به ترتیب برای استفاده در جشن ها و استفاده در جنگ ها به کار برده شد. عمل چینیها (استفاده از باروت در جشن ها) وابستگی تام به فرهنگشان داشت که منجر به تولید وسایلی جهت استفاده در مراسم ها شد. یعنی تا وقتی فرهنگ اقتضاء نکرد، کشف باروت منجر به تولید فناوری دیگر و جدید نشد. حال در نظر بگیرید اگر چین به اتکای خود باروت را کشف نمی کرد بلکه باروت را از غرب وارد می کرد آیا باز هم به صورت صلح آمیز آن را در جشن ها استفاده می کرد؟ جواب منفی است. چرا که باروت منتقل شده، ناقل فرهنگ زادبوم خویش (غرب) نیز هست و ممکن نیست وضعیت جامعه چین پس از کشف باروت با وضعیتش پس از واردات باروت از غرب یکی و یکسان باشد. چرادر حالت دوم، باروت از بستر فرهنگی دیگری وارد چین شده است.
امروزه در غرب، فرهنگ دوشادوش و کاملا وابسته به تکنولوژی پیش می رود. در اصل، اساسا تکنولوژی خودش فرهنگ ساز شده است یعنی پا به پای پویایی فرهنگ، پیش نمی رود بلکه منفک از فرهنگ در غرب، ابداعات و اختراعات به سرعت در حال وقوع و شکل گیری است و جالب آنکه، بعد از اختراع هر تکنولوژی جدید در غرب، نوعی وابستگی عملی و روانی حادث می شوند. با این همه باید دانست که زمینه چنین رکود فرهنگی، یعنی حرکت پیشتازانه تکنولوژی نسبت به فرهنگ در غرب، خود یک وضعیت فرهنگی و در واقع یک فرهنگ است. به عبارت شفاف تر، در غرب امروز، اگرچه بستر اختراعات و ابداعات تکنولوژیک، جدای از نیازهای فرهنگی می باشد اما سرعت پیشرفت تکنولوژیک ، خود یک باور و انتظار فرهنگی مستمر، به شمار می رود. یعنی غربیان پذیرفته اند که هر لحظه ممکن است یک تکنولوژی بوجود آید که فناوری های ماقبل را درنوردد و اساساً همواره منتظر چنین لحظه ای هم هستند. اساسا یکی از دلایل وابستگی و اضمحلال فرهنگ در تکنولوژی در غرب، به تعریف خاص تاریخی و ریشه دارِ غربیان از فرهنگ به مثابه وضعیتی که حاصل دخالت انسان است، باز می گردد. وقتی فرهنگ محصول عمل انسان تلقی گردد، قرابت ذاتی ویژه ای با تکنولوژی که آن هم محصول عمل انسانی است پیدا می کند. قرابتی که می رود تا با تکنولوژی یکی و نهایتاً در آن مضمحل گردد.
جامعه امروز غرب بر اساس نیازهای کاذب شکل گرفته و تلاش برای رفع این نیازها خود یک فرهنگ غالب شده است. از طر ف دیگر ابزار رفع این نیازها، تکنولوژی است یعنی اگر چنانچه تکنولوژی از ساحت زندگی غربی حذف گردد پیگیری فرهنگِسودمحورانه غرب که آن هم برای رفع نیازها و خواسته های مکثر کاذب بوجود آمده است عملاًٌ ناممکن خواهد شد. نکته جالب توجه ان است که خود تکنولوژی ها نیز محَرِّک نیاز های کاذب و مشوق منفعت طلبی و سودطلبی است.
آنچه بیش از هرچیز، غرب امروز را در دامن سودطلبی گرفتار کرده است ، سودطلبی و منفعت طلبی (منفعت=نیاز کاذب) برخی سرمایه داران (بعضا متفکر) بود که غرب امروز را در فرهنگ سودپرستی، منجمد باقی گذاشت. به عبارت دقیق تر، پیدایش این فرهنگ (سودطلبی)، روندی طبیعی نداشته و حاصل فعالیت عملی و فکری» جمعی سودطلب بوده است (دخالت انسان) و الا فرهنگ غربی نیز مانند بسیاری از فرهنگ های دیگر از قبیل فرهنگ مغولان به تدریج قابلیت استحاله در فرهنگ اسلامی را پیدا می کرد و یا کاملا نابود می شد.
درباره این سایت